1. Namıdeğer cbt vəya bdt adı ilə tanınan terapiya üsuludur cognitivü behavioral terapi.
Aaron Temkin Beck tərəfindən yaradılan ancaq təməli psixoanalizə qədər gedib çıxan bu terapiya üsulunun ən əsas fərqi hal-hazırdakı şikayətlərə yönəlməsindədir. Digər fərqi isə tabe olması gərəkən terapiya qaydaları mövcuddur. Yəni, psixoanalizdə, Act kimi terapiyalar əsasən axışa buraxılarkən cbt mütləq şəkildə protokolla ilərləməlidir. Hər seansın bir məqsədi, hədəfi olmalıdır və bunun icrası da mütləqdir.
CBt 2 əsas hissəyə ayrılır. ilkin mərhələsi cognitive hissəsidir, hansı ki burada təməl inanclar, ara inanclar və otomatik düşüncələr üzərində işlənilir. ikinci mərhələsi davranışlar üzərində işlənməsidir. Burada imajinel və indigo məruz buraxmalar istifadə edilir. qısaca hər birisi nədir onlardan bəhs edim.
Təməl inanclar şəxsin özünə, dünyaya, gələcəyə olan düşüncələridir. "Mən yetərsizəm, dünya təhlükləlidir, xoşbəxt ola bilməyəcəm" kimi düşüncələr buna misaldır.
Ara inanclar uşaqlıqdan bəri bizdə yaradılan qaydalar, inanclardır, hansıki "mən yalan danışsam cəhənnəm yanacam. Mən cavab qaytarıramsa tərbiyəsizəm, əgər oruc tuta bilməsəm günahlarım təmizlənməyəcək" kimi düşüncələri özündə birləşdirir.
Otomatik düşüncələr isə daha konkret olan, şəxsin birbaşa olaraq yalnış düşüncələridir. "Marketdə covid oldum, sinifdə heçkim dərsi danışmağımı bəyənmədi, infakt keçirirəm" və s.
imajinel məruz buraxma zamanı pasiyent onu narahat edən problemləri dilə gətirir, sonra onları xəyal edərək yenidən canlandırmağa, keçirdiyi eyni negativ emosiyaları təkrarən yaşayaraq o duyğuların dəqiqələr keçdikcə qisməndə olsa təsir qüvvəsinin azalmasına kömək edir.
indigo məruz buraxma imajineldən sonra gələn ,pasiyenti birbaşa olaraq həmin narahatçılıqlara məruz buraxılmasıdır. Bəzən elə situasiyalar olur ki, onların təkrarən canlandırılması qeyri mümkün və etik deyil.Bu zaman o anlarda yaşadığı duyğu durumunu yaşaması üçün situasiyalar hazırlanılır. Məsələn, qəza keçirdikdən sonra panik atak keçirən insanı mərdivənləri sürətli şəkildə qalxmasını tapşırılır. Kənardan əlbbətdə psixoterapevt tərəfindən də nəzarət edilir. Məqsəd eyni duyğu durumu yaşayıb ancaq bilinci fərqindəliyi yaratmaqdır.
CBT həmçinin abc formulasyonuna da tabedir. CBT ilə məşğul olan həqiqi mütəxəssizlər bilir ki, terapiyada ilkin və hər seansda psixotəlim verilərkən pasiyentə öyrədilməsi gərəkən məsələ abc formulasyonudur. A burada hadisə,vəziyyət, B düşüncə, qavrama , c isə duyğu və davranışdır. Məsələn, A üçün baş ağrısını, b üçün "100% sağlamlığımda bir problem var/xərçəngəm və s." c. üçünsə qorxu, qayğı, təşviş, google həkimə müraicət, sonra bir neçə həkimə getmək, diaqnozu almadığı üçün həkimləri günahlandırmaq sayılır.

Əsas məsələ, bu terapiyanı həqiqətən kimlər icra edir, edə bilər?
Öncəliklə bu terapiyanı ancaq psixologiya ixtisası məzunu olan və magistr klinik yada ümumidən alan sonra terapiya təlimlərinə qatılıb, uygulayıcı sertifikata sahib olan və 300 saatlıq süpervisyon təlimindən keçən psixoloqlar və psixiatrlar icra edə bilərlər. Gedəcəyiniz mütəxəssizi mütləq şəkildə araşdırın. Hər cbt mütəxəssiziyəm deyənə inanmayın və ondan beynəlxalq dərəcəli tanınan cbt sertifikatı tələb edin. Unutmayın ki, cərrahın bıçağı altına uzanmazdan öncə onun həqiqətən cərrah olduğuna əmin olmalısızsa, ruhunuzuda bir ruh cərrahlarına əmanət edərkən onu yaxşı araşdırmalısız.
Diqqət. Bugünkü gündə həddindən çox dandik mərkəzlər cbt təlimi veririk deyir, içi boş informasiyalar verib sertifikatlar təmin edirlər. Bir terapiyanın icra edilməsi üçün onun lisenziyalı, süpervisyon təlimi tamamlamış, beynəlxalq dərəcədə tanınan, uygulayıcı sertifikat olması vacibdir.